Photo 22 does not exist
Die Nederduits-gereformeerde gemeente Noordoos – Pretoria is geseënd met ‘n goeie pyporrel wat tydens eredienste deur ons baie bekwame orreliste, Mariette Terblanche, bespeel word.
AGTERGROND
Die kerkraad het in Mei 1972 Mnr AJJ Troskie (later Prof Troskie, ‘n bekende in orrelkringe) aangestel as orreladviseur vir die ontwerp van ‘n pyporrel vir die kerk wat op daardie stadium in die beplanningsfase was. Die baraamde boukoste van die kerkgebou met 550 sitplekke, ontwerp deur die argitek Mnr Johan de Ridder, was R 139 000,00.
Die kerkraad het ook die opsie oorweeg om ‘n elektroniese orrel te installeer, maar het (gelukkig) daarteen besluit. In Junie 1973 het die kerkraad ‘n kwotasie vir die orrel aanvaar van Suid-Afrikaanse Orrelbouers vir ‘n totale koste van R 27 535,00. Die Vrouehulpdiens was verantwoordelik om die nodige fondse in te samel (soos baie pyporrels deur deur jare met koeksisters en pannekoek bak befonds is…). Daar was reeds in November 1971 ‘n gewyde musiekkonsert (toegangsfooi R1,00!) by Hoërskool CR Swart aangebied om die orrelfonds verder te versterk.
Installasie van die orrel het in Mei 1974 begin. Die intonasie is na afhandeling van die installasie deur J.H. Pekelharing gedoen. Op 15 Junie 1974 word die kerkgebou en orrel ingebruik geneem tydens ‘n uitvoering deur Albert Troskie met werke van Bach, Clarke, Boëlmann e.a.
In sy boek Pyporrels in Suid-Afrika verwys Prof Albert Troskie ook na die Gemeente Noordoos-Pretoria se orrel.
TEGNIESE INLIGTING
Die spesifikasie van die orrel is kortliks as volg:
- 2 Manuale: swel- en hoofwerk (56 toetse elk)
- Pedaalwerk (32 toetse)
- 25 sprekende registers (d.i. die verskillende klanke van die orrel)
- 1468 pype
- Crescendo- en Swelpedale
- Vrye kombinasie
Die langste pyp in die orrel is 16 voet (4,876 m; toonhoogte 32 Hz) en die kortste so groot soos ‘n balpuntpen. Pype is gemaak van hout, koper of ‘n legering van lood en tin, afhangende van die spesifieke register en die verlangde klank daarvan. Die horisontale trompette (koper) is uit Duitsland ingevoer.
Die frontpype (wat van buite gesien kan word) maak dus maar ‘n klein gedeelte van die totale aantal pype uit en is saamgestel uit sommige van die Prestant- en horisontale Trompet registers.
DISPOSISIE VAN DIE ORREL
|
Hoofwerk |
Swelwerk |
|||
| Prestant | 8’ | Holpyp | 8’ | |
| Roerfluit | 8’ | Spitsgamba | 8’ | |
| Oktaaf | 4’ | Prestant | 4’ | |
| Naghoorn | 4’ | Roerfluit | 4’ | |
| Oktaaf | 2’ | Nasard | 2 2/3’ | |
| Dulciana | 8’ | Woudfluit | 2’ | |
| Mikstuur 4-5 st | 1 1/3’ | Terts | 1 3/5’ | |
| Spaanse Trompet | 8’ | Skerp 3-4 st | 1’ | |
| Hobo | 8’ | |||
| Pedaal | Tremulant | |||
| Subbas | 16’ | |||
| Prestant | 8’ | Koppelaars | ||
| Gedek | 8’ | Swel na Hoof | 8’ | |
| Oktaaf | 4’ | Swel na Hoof | 16’ | |
| Fluit | 4’ | Swel na Pedaal | 8’ | |
| Basuin | 16 | Hoof na Pedaal | 8’ | |
| Trompet | 8’ | |||
| Klaroen | 4’ |
HERSTELWERK EN OPGRADERING (2016 – 2019)
Oor die 42 jaar tot en met 2016 wat die orrel in diens was, het dit gaandeweg foute ontwikkel wat nie altyd korrek aangespreek is nie. Elektriese kontakte het verweer en orrelbou tegnologie het verbeter.
In 2016 het die Kerkraad die dienste van Jan Zielman Orrelbouers bekom en ‘n volledige ondersoek is gedoen na die toestand van die orrel en aktiwiteite is geprioritiseer.
Daar is besluit dat herstelwerk aan die orrel in drie fases oor ‘n tydperk vanaf April 2017 tot April 2019 gedoen sal word om die las op die Gemeente se finansies te verlig.
| ♪ 2017: | Vervanging van die transformator, al 16 sleepmotors en al die toetskontakte op die klawers. |
| ♪ 2018: | Installasie van versterkers op manual kontakte, herstel van beskadigde pype, grootdiens, poleer van frontpype |
| ♪ 2019: | Vervanging van pedaalkontakte, intonasie |
Die huidige vervangingswaarde van die orrel is R5 000 000,00. Dít in aggenome, is die totale koste vir die herstelwerk van ± R 460 000,00 aan die orrel ‘n waardevolle belegging in die musiekkultuur van Suid-Afrika, aangesien dit deesdae merendeels kerke en akademiese instellings is wat nog tot ‘n mate daarin slaag om pyporrels, die koning van instrumente, in stand te hou.
ORRELISTE WAT DIE GEMEENTE GEDIEN HET
| *Okt 1970 – Okt 1972: | Mev AD Louw | |
| * Des 1972 – Maart 1973: | Mej . I Scheepers | |
| * April 1973 – Mei 1974: | Mnr CJ Boonzaaier | |
| Julie 1974 – Des 1976: | Mnr AJJ Troskie, afgelos deur Mev Strydom tydens tweede oggenddienste | |
| Febr 1977 – April 1998: | Mnr M Van den Heever | |
| Junie 1998 – Des 1998: | Mnr G Brits | |
| Maart 1999 – : | Mej M Terblanche |
* Dienste gehou in Môregloed kerkgebou en saal van Laerskool Voorpos
FOTO’S:
Die pype van die hoofwerk voordat die herstelwerk begin het.
Let op die dik laag stof en skewe pype. Die pypies regs, heel voor, is van die kleinste in die orrel. Heel links is sommige van die trompetregister se verborge pype. Pypmateriale wat gesien kan word is: koper, hout (die vierkantige pype in die middel) en lood / tin legering.
“The Church knew what the psalmist knew: Music praises God. Music is well or better able to praise him than the building of the church and all its decoration; it is the Church’s greatest ornament.”
Igor Stravinsky
Die nuwe toetskontakte wat in die speeltafel geïnstalleer is.
“If you are called upon to play a church service, it is a greater honour than if you were to play a concert on the finest organ in the world…
Thank God each time when you are privileged to sit before the organ console and assist in the worship of the Almighty.”
Albert Schweitzer
Die skoongemaakte installasie (Mikstuur-pype heel voor)
“There is nothing to playing the organ. You only have to hit the right notes at the right time and the instrument plays itself.”
Johann Sebastian Bach
Die orrel nadat die frontpype gepoleer is.
“To my eyes and ears the organ will ever be the King of Instruments.”
Wolfgang Amadeus Mozart
Saamgestel deur Johannes Potgieter uit inligting afkomstig uit die oorspronklike orrelspesifikasie, gemeente argiewe, foto’s geneem tydens die herstelprojek en aanhalings vanaf die webtuiste van die Leek Pipe Organ Company.
November 2019